Bardzo drastyczne i systematyczne zaniżanie subwencji oświatowej - prosty przykład

Jeśli ktoś chciałby zrozumieć, na czym polega drastyczne zaniżanie przez MEN subwencji oświatowej, jest możliwe do uchwycenia na konkretnym przykładzie.

Rozważmy jednostkę samorządu terytorialnego – gminę miejską powyżej 5 tys. mieszkańców, w której realizowane są tylko zadania oświatowe z zakresu szkoły podstawowej - wszystkie w jednej szkole.

Przyjmijmy, że w latach 2008 do 2020 zawsze w tej szkole było po L = 1000 uczniów i że nie posiadali oni żadnej z wag, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału subwencji oświatowej, oprócz tzw. statystycznej liczby uczniów wynoszącej w tym przypadku po 1 dla każdego ucznia. Załóżmy też, że co roku zadania te realizowało N = 70 etatów nauczycielskich. Dla uproszczenia rachunków przyjmijmy, że struktura kadry nauczycielskiej w tej szkole, co roku jest identyczna, jak średnia struktura kadry nauczycielskiej w kraju, co oznacza, że W_si = W_sk , W_ki = W_kk , W_mi = W_mk  i W_di = W_dk  - wskaźniki z indeksem i dotyczą rozważanego samorządu, a z indeksem k dotyczą całego kraju, i  wszystkie są określone w wyżej wymienionym rozporządzeniu.

Z powyższych założeń wynika, że wskaźnik korygujący Di dla tego samorządu, co roku wynosi 1, a to oznacza, że formuła matematyczna do naliczania subwencji oświatowej dla tego samorządu redukuje się do bardzo prostej postaci: subwencja oświatowa dla tego samorządu jest iloczynem liczby uczniów (L) oraz standardu finansowego (A) na dany rok (patrz. Tabela kolumna 6).

Dla dalszych wywodów wprowadzamy pojęcie średniego wynagrodzenia przeciętnego nauczyciela w kraju (oświaty samorządowej) P_k  - określonego wzorem:

P_k = W_sk ´ P_ks + W_kk  ´ P_kk  + W_mk ´ P_km + W_dk ´ P_kd .

Wielkość ta występuje w mianowniku  we wzorze płacowego wskaźnika struktury zatrudnienia nauczycieli określonego w wyżej wymienionym rozporządzeniu.

Można wykazać, że minimalne gwarantowane prawem wydatki na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w omawianym samorządzie wyniosą

W = 12 ´ N ´ P_k .

Ponieważ ZUS po stronie pracodawcy od powyższych wynagrodzeń jest wydatkiem bieżącym, więc rzeczywiste minimalne wydatki na nauczycieli w omawianym zakresie wyniosą

W_z = (1+0.2) ´ W = 1.2 ´ 12 ´ N ´ P_k ,

gdzie 0.2 to czynnik zwiększający wydatki związane z ZUS-em pracodawcy (patrz Tabela kolumna 7).

Tabela: Subwencja oświatowa, wydatki na wynagrodzenia nauczycieli wraz z ZUS-em pracodawcy oraz udział tych wydatków w subwencji oświatowej rozważanego przykładu

(W standardzie finansowym A na rok 2019 uwzględniono wzrost subwencji oświatowej o 1 mld zł w związku ze wzrostem wynagrodzeń nauczycieli od 1 września 2019 r., a w standardzie finansowym A na rok 2020 uwzględniono zaplanowaną autopoprawką (druk sejmowy 112A) zwiększającą subwencję o 100 mln zł.)

Wykres: Udział wydatków na wynagrodzenia nauczycieli wraz z ZUS-em pracodawcy w łącznej kwocie subwencji oświatowej rozważanego przykładu (wykres do Tabela kolumna 8)

Spostrzeżenia:

1.       Za czasów rządu PO-PSL udział minimalnych wydatków na nauczycieli, w subwencji oświatowej omawianego przykładu był w granicach 84-86 procent.

2.       W 2012 roku udział ten wzrósł do blisko 86 procent. Nastąpiło to w wyniku zaniżenia subwencji w ustawie budżetowej spowodowanej nieuwzględnieniem w niej między innymi wzrostu składki emerytalnej od wynagrodzeń po stronie pracodawcy.

3.       W roku 2016  udział ten nadal pozostawał na niskim poziomie, pomimo przejęcia władzy przez PiS, bo kwotę subwencji oświatowej oraz kwotę bazową dla nauczycieli w ustawie budżetowej ustalił poprzedni rząd, a nowy ich nie zmienił.

4.       Od roku 2017 nastąpiła radykalna zmiana trendu tego udziału:  z trendu bocznego, na bardzo silny trend wzrostowy - szczególnie w latach 2019 i 2020.

5.       Jeżeli ustawa budżetowa na rok 2020 wraz z autopoprawką w omawianym tu zakresie przejdzie bez zmian, to minimalny udział wydatków na nauczycieli w subwencji oświatowej omawianego przykładu wzrośnie do ponad 93%, czyli wzrośnie o około 9.9 punktów procentowych względem roku 2016, co średnio na rok stanowi 2.5 punkta procentowego.

Wnioski:

1.       Jeżeli to, co ostatnimi czasy dzieje się z zaniżeniem (i to rażącym/drastycznym) subwencji oświatowej nie jest łamaniem przepisu art. 28 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, to przepis ten jest oszukańcy/zwodny, wręcz zbędny i powinien zostać natychmiast zlikwidowany. Albo się ściga z mocy prawa tych co go łamią, albo też przepis ten się likwiduje, więc rząd ma wybór.

2.       Inne wnioski pozostawiam do sformułowania czytelnikom.

Dodatek:

Jeżeli ktoś uważa, że liczba etatów nauczycielskich w ilości 70 na 1000 uczniów jest zawyżona, to informuję, że po wyselekcjonowaniu z SIO stanu wrześniowego roku 2018 szkół podstawowych bez oddziałów przedszkolnych, w których było co najmniej 800 uczniów, okazało się, że średnio w tych szkołach na jeden etat nauczycielski przypadało 10.4 ucznia, co oznacza, że na 1000 uczniów przypada średnio nie 70 etatów a 96.

Dla takiego przykładu poniżej przedstawiam sam wykres.

Wykres: Udział wydatków na wynagrodzenia nauczycieli wraz z ZUS-em pracodawcy w łącznej kwocie subwencji oświatowej przy założeniu, że na 1000 uczniów przypada 96 etatów nauczycielskich. Pozostałe założenia, jak w przykładzie omówionym powyżej.