Profesorska elita PiS jak karne wojsko. Ustawę o instytutach krytykuje, ale głosuje jak trzeba
Wszyscy są profesorami z dorobkiem, zgłaszali w Senacie kompetentnie wątpliwości do ustawy, która daje ministrom prawo mianowania i odwołania dyrektorów instytutów i ogranicza niezależność rad naukowych. Ale zagłosowali za jej przyjęciem bez poprawek, bo są z PiS. Dyscyplina partyjna profesorów też obowiązuje
Przeciw tej nowelizacji protestowały wszystkie środowiska naukowe, Sąd Najwyższy i Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność”. Rektorzy i prezes PAN pisali listy do wicepremiera Jarosława Gowina, odpowiedzialnego za naukę w rządzie. Pisało też o tym OKO.press. Na próżno.
Przeczytaj także:
PiS przegłosował ustawę 16 grudnia w posiedzeniu na uchodźstwie, w Sali Kolumnowej. I przesłał do Senatu. 4 stycznia 2017 zajęła się nią senacka komisja nauki i edukacji, w której zasiadają głównie szacowni profesorowie.
OKO.press śledziło minuta po minucie, jak to się odbyło. W 63 minucie było po sprawie
Obrady komisji prowadził jej przewodniczący senator PiS, profesor zwyczajny AGH, Kazimierz Wiatr, b. przewodniczący Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej. Miły, spokojny ton głosu, nienaganne maniery.
Zaczęło się o godz. 10 od protestu dwóch senatorów PO przeciwko zajmowaniu się ustawą „kadrową”, bo nie wiadomo czy była prawidłowo przegłosowana w Sali Kolumnowej.
Prof. Wiatr z lekką pretensją w głosie pouczył senatora PO Piotra Wacha, prof. zwyczajnego nauk technicznych, b. rektora Politechniki Opolskiej, że komisja senacka nie może się przecież zajmować trybem uchwalania ustaw przez Sejm.
Zgłosił wniosek przeciwny, by wniosek senatora PO odrzucić. Senatorów PO było dwóch, z PiS było siedmiu, więc dwójka z PO po głosowaniu wyszła, by nie autoryzować prac nad dokumentem o niejasnym statusie.
Zostali senatorowie z PiS i jeden z PSL.
Godz. 10.10 - Kto przedstawi ustawę?
Prof. Wiatr zapytał, kto przedstawi ustawę. Zapadło milczenie. Okazało się, że nie ma nikogo, ani autora tej poselskiej ustawy, ani posła sprawozdawcy. Komisja została zignorowana. Konsternacja.
Pan przewodniczący zwraca się do wiceministra nauki Łukasza Szumowskiego (prof. dr hab. n. med., kardiolog, elektrofizjolog i specjalista chorób wewnętrznych), żeby to on przedstawił ustawę. Prof. Szumowski grzecznie odpowiada, że nie może, bo to nie jest przedłożenie rządowe, w dodatku rząd nie zajął wobec ustawy stanowiska.
Prof. Wiatr zastanawia się chwilę i ogłasza 10 min. przerwy.
O 10.20 prof. Wiatr wznawia posiedzenia i oznajmia, że sam przedstawi. W krótkich słowach wyjaśnia, że ustawa
- znosi konkursy na stanowiska dyrektorów instytutów badawczych,
- dyrektora i jego zastępców będzie mianował i odwoływał minister nadzorujący dany instytut,
- wskaże on także przewodniczącego Rady Naukowej spośród powołanych przez siebie 50 proc. członków Rady spoza instytutu.
Legislator: są błędy formalne
Prof. Wiatr prosi o uwagi głównego legislatora Senatu Michała Gila. Uwagi są trzy, konkretne i precyzyjne:
- minister nie może być stroną w umowie o zakazie konkurencji z dyrektorem instytutu, bo nie ma osobowości prawnej;
- w jednym z przepisów jest odesłanie do skreślonego punktu;
- w innym odesłanie sugeruje, że są nieistniejące podpunkty.
Legislator proponuje zmiany zapisów.
Wiceminister prof. Szumowski twierdzi, że "minister nauki nie wnosi do ustawy uwag".
Przedstawiciel resortu środowiska, wicedyrektor departamentu, też nie ma uwag i zwraca się o przyjęcie ustawy bez poprawek.
Zasmuciło to prof. Wiatra. Łagodnie upomina przedstawiciela rządu, że nie może zgłaszać takich propozycji, skoro to nie jest projekt rządowy. Wicedyrektor też się zasmucił i przeprosił.
Obecni kiwają głowami nad wpadką wicedyrektora, choć wiadomo, że projekt jest "poselski" tylko z nazwy, by uniknąć zbędnych konsultacji.
Prof. Wiatr uprzejmie prosi o przedstawienie opinii przewodniczącego Rady Głównej Instytutów Badawczych prof. Leszka Rafalskiego, dyrektora Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. OKO.press pisało o stanowczym proteście RGIB wobec tej ustawy „kadrowej”.
10:25. Prof. Rafalski: nie zabierajcie niezależności Instytutom
Prof. Rafalski spokojnym tonem wykładowcy zwraca uwagę, że działająca jeszcze ustawa o Instytutach Badawczych już obecnie daje duże uprawnienia ministrom i że ministrowie z nich nie korzystali, co wykazała kontrola NIK. Zaniepokojenie budzi zniesienie konkursów, które w ostatnich latach ustabilizowały sytuację kadrową w instytutach, a także zniesienie kadencyjności dyrektorów, bo obecne maksimum dwie kadencje gwarantują, że nie powstają zasiedziałe układy.
Także dominacja ministra w kształtowaniu Rady Naukowej budzi zastrzeżenia, co do konstytucyjności wyrażone w opinii Sądu Najwyższego. Rafalski podkreśla, że protestują liczne środowiska naukowe, które nie chcą przejęcia zarządu nad instytutami przez ministra.
O 10. 35 apeluje o przyjęcie 11 poprawek, które zgłasza Rada, m.in. przywrócenie konkursów, dwóch kadencji, niezależności Rady Naukowej.
Prof. Żaryn: Mam daleko idące wątpliwości
Dyskusję rozpoczął prof. Jan Żaryn, historyk, badacz dziejów Kościoła i ruchu narodowego, nauczyciel akademicki, b. dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN, b. koordynator struktur mazowieckich Ruchu im. Lecha Kaczyńskiego, przewodniczący społecznego komitetu obchodów Dnia Żołnierz Wyklętych.
Nieoczekiwanie Jan Żaryn zaatakował ustawę „kadrową”: "Mam daleko idące wątpliwości co do kierunku, w którym idzie ta ustawa".
Na sali lekkie poruszenie. "Mam przekonanie, że za tą inicjatywą stoi rząd" – mówił Żaryn. Dodał, że jest gotów uznać za słuszne pełne podporządkowanie władzy wykonawczej Państwowych Instytutów Badawczych (jest ich 17 i realizują istotne dla państwa zadania), ale już nie wszystkich instytutów.
Zgodził się z tezą, że konkursy to i tak pozór, więc lepiej by dyrektora mianował po prostu minister. Ale taki dyrektor nie może nie mieć autorytetu. A nie będzie miał, jeśli minister mu mianuje zastępców.
Prof. Żaryn uznał też za nietrafne obniżenie kryteriów dla kandydatów na dyrektorów, sam doktorat to za mało. Wyznaczenie przez ministra 50 proc. Rady Naukowej spoza instytutu go nie razi, bo to i tak będą to naukowcy, ale przewodniczącego RN musi sama wybrać.
Prof. Żaryn patrzy w przyszłość i się obawia. Że ta ustawa da przyszłym rządom, które w domyśle nie muszą być z PiS, narzędzie do ręcznego sterowania Instytutami.
Już tak było – ostrzegał Żaryn kolegów profesorów senatorów - kiedy „ta Kudrycka nasłała kontrolę na UJ za pracę magisterską Zyzaka”.
W kwietnia 2009 r. minister nauki Barbara Kudrycka zwróciła się do Państwowej Komisji Akredytacyjnej o kontrolę na UJ w związku z książką Pawła Zyzaka o Lechu Wałęsie, którą oparł na swej pracy magisterskiej obronionej na UJ rok wcześniej. Ale na polecenie premiera Tuska Kudrycka odwołała kontrolę.
Ok. 10.50 prof. Michał Seweryński, prawnik, minister edukacji oraz nauki w poprzednich rządach PiS: "Przyłącza się do prof. Żaryna".
Ale potem tonuje. Konkursy go zawiodły, to fikcja a nie merytoryczny proces. Lepiej powiedzieć, że rząd jest właścicielem instytutów i powierzyć kierowanie ministrowi. Jest tylko problem z zastępcami – zawiesza głos.
Senator PSL Józef Zając, profesor matematyki, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, narzeka na trudną sytuację nauki. Przy takich nakładach, jest na ostatnich miejscach Europy i świata. Jest dryf nauki polskiej. Może ustawa wniesie intensyfikację pracy naukowej? On w każdy razie "z pewny wahaniem" ją poprze.
Przeczytaj także:
Obrońcy polskiej nauki
To było jak wsadzenie kija w mrowisko. Senatorowie się ożywiają i dalej bronić nauki polskiej. Zapominają jak krytycznie ocenił ją wicepremier Mateusz Morawiecki w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju, która zapowiada likwidację instytutów i włączenie najlepszych do mającego powstać giganta - Narodowego Instytutu Technologicznego. I po to jest mu potrzebna ustawa "kadrowa".
Prof. Andrzej Wojtyła, lekarz, b. wiceminister zdrowia w poprzednim rządzie PiS, przypomina, że większość instytutów ma najwyższą kategorię A (w odróżnieniu od uczelni), a jeśli chodzi o nakłady, to mamy trzecie miejsce na świecie pod względem stosunku nakładów (niskich) do efektów (wysokich). Żartuje, że skoro są pomysły by zmniejszać nakłady, to wyniki wzrosną jeszcze bardziej.
Wiceminister nauki, prof. Szumowski, dodaje, że polska nauka jest na 20-którymś miejscu w świecie. A w wielu dziedzinach jest w czołówce europejskiej, np. w badaniach kosmicznych, informatyce. I archeologii dorzucił ktoś z sali.
Przewodniczący prof. Wiatr podsumowuje, że należy mieć poczucie wartości polskiej nauki, ale nie zapominać o wadach.
Głos zabiera jeszcze raz przedstawiciel Instytutów prof. Rafalski. Ostrzega przed chaosem, który spowoduje taka wymiana kadr, ubolewa nad sposobem przygotowaniem tej ustawy bez stanowiska rządu. Być może ministrowie się ucieszą z tego prezentu, ale co będzie kiedy odejdą? Następcy znów wszystkich będą wymieniać?
O godz. 11 prof. Wiatr rozgląda się po sali i kulturalnie wzdycha: "Proponuję przyjęcie ustawy bez poprawek. Mamy jeszcze tydzień do posiedzenia plenarnego Senatu, możemy się zastanawiać".
Głosowanie jest proste. Siedem za, prof. Żaryn się wstrzymuje.
I tak to się zakończyło.
Wniosek: nauka polska jest w niezłym stanie, instytuty badawcze w większości mają kategorię A, trzeba by je usprawnić, a badania naukowe dofinansować. Ale skoro rząd PiS chce instytuty „rozjechać”, to dyscyplina partyjna okazuje się silniejsza niż zastrzeżenia jakie mają do ustawy panowie profesorowie. W odróżnieniu od atmosfery w Sejmie wszystko z zachowaniem nienagannych manier.
Po prostu Wersal. Ala na końcu dyscyplina partyjna. W PiS obowiązuje też profesorów. A może szczególnie ich?
Udostępnij:
Redaktor w OKO.press. Inżynier elektronik, który lubi redagować. Kiedyś konstruował układy scalone (cztery patenty), w 1989 roku zajął się pisaniem i redagowaniem tekstów w „Gazecie Wyborczej”. W latach 80. pomagał w produkcji i dystrybucji „Tygodnika Mazowsze” i w prowadzeniu podziemnej Wszechnicy „Solidarności”. Biegle zna pięć języków, trzy – biernie. Kolekcjonuje wiedzę na każdy temat. Jego tekst „Zabić żubra” rozpoczął jeden z najgłośniejszych cykli w OKO.press.
Redaktor w OKO.press. Inżynier elektronik, który lubi redagować. Kiedyś konstruował układy scalone (cztery patenty), w 1989 roku zajął się pisaniem i redagowaniem tekstów w „Gazecie Wyborczej”. W latach 80. pomagał w produkcji i dystrybucji „Tygodnika Mazowsze” i w prowadzeniu podziemnej Wszechnicy „Solidarności”. Biegle zna pięć języków, trzy – biernie. Kolekcjonuje wiedzę na każdy temat. Jego tekst „Zabić żubra” rozpoczął jeden z najgłośniejszych cykli w OKO.press.
Komentarze